VULAN BÁO HIẾU ( tt)

[dieuquang]

VU LAN VỚI NỀN VĂN HOÁ Á ĐÔNG



“Vu lan réo gọi ngàn phương
Hiếu ân con trẻ vấn vương đêm ngày
Nhớ xưa mẹ cấy cha cày
Dẽo thơm hạt gạo no lòng trẻ thơ.”

Như trên và hơn thế nữa cho chúng ta lòng tôn vinh Cha - Mẹ, hai kỳ quan lớn nhất mà vật chất đời thường không mua được, vả lại phận làm con cũng không giữ mãi được bóng hình song thân khi đất mẹ vui đón người về.

Nền văn hoá Á Đông nói chung và Việt Nam nói riêng mang đậm nét "về nguồn", với tinh thần thờ kính tổ tiên ông bà, hiếu để phụng dưỡng mẹ cha. Đại lễ Vu lan báo hiếu hằng năm vào tháng bảy chính là sự thể hiện nét văn hoá "uống nước nhớ nguồn" đặc sắc ấy của dân tộc. Ngày Vu lan báo hiếu không những tỏ lòng biết ơn ông bà cha mẹ còn tại thế mà cũng là dịp bày tỏ tấm lòng tri ân, hướng về nguồn cội đối với tổ tiên đã khuất. Nói chung, trong đại lễ Vu lan, hai chữ "hiếu ân" là cái hồn hòa quyện hai bờ âm dương sâu lắng.

Với tinh thần "tri ân – báo ân" cao cả ấy, từ lâu Vu lan không còn là lễ hội của tín đồ Phật tử mà được lan rộng khắp trong quần chúng, có sức ảnh hưởng và tác động lớn trong cộng đồng xã hội, góp phần xây dựng tô điểm nhân cách "hiếu” để cho nền văn hoá Á Đông. Đây là dịp để con cháu quây quần hoặc nhớ về tổ ấm sau những tháng ngày tất bật, rộn ràng với những cuộc mưu sinh, là dịp để mỗi người con trong gia đình bày tỏ lòng biết ơn chân thành của mình đến với mẹ cha. Dù là niềm sung sướng được cài đoá hoa hồng hay ngậm ngùi nhặt cành hoa trắng, ít ra cũng cho chúng ta những giây phút lắng đọng tâm tư để nhớ về hai đấng sinh thành.

Nước Việt ta có cả một kho tàng ca dao tục ngữ. Dù bạn là ai, sinh sống ở nơi đâu và mưu sinh bằng nghề nghiệp gì đi nữa thì ngay từ tấm bé, khi còn bi bô tập đọc, bạn đã thuộc nằm lòng những câu thơ ca ngợi công ơn cha mẹ như:

"Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con".

Hay:

“Công cha như núi ngất trời
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển đông
Núi cao biển rộng mênh mông
Cù lao chín chữ ghi lòng ai ơi”.

Bài ca dao trên có nhắc đến "Chín chữ cù lao", minh chứng sống động về sự vất vả nhọc nhằn dưỡng nuôi con trẻ của mẹ cha. Chữ "cù lao" ở đây chỉ sự siêng năng và lao nhọc, như được đề cập trong các câu thơ sau của Kinh Thi:

“Phụ hề sinh ngã,

Mẫu hề cúc ngã,

Ai ai phụ mẫu,

Sinh ngã cù lao.

Dục báo thâm ân,

Hạo thiên võng cực”.

Nghĩa là :

“Cha sinh ra ta, mẹ nâng đỡ ta; Thương thay cha mẹ, sinh ra ta bao khó nhọc. Muốn đáp trả ơn sâu ấy, chỉ biết như bầu trời lồng lộng đến vô cùng”. Cũng từ Kinh Thi của Trung Quốc, chúng ta biết đến "chín chữ cù lao" một cách rõ ràng nhất: “Phụ hề sinh ngã, mẫu hề cúc ngã, phủ ngã, xúc ngã, trưởng ngã, dục ngã, cố ngã, phục ngã, xuất nhập phúc ngã, dục báo chi đức, hạo thiên võng cực”.

Nghĩa là:

“Cha sinh ra ta, mẹ nâng đỡ ta, vuốt ve ta, cho ta bú, nuôi ta khôn lớn, dạy bảo ta nên người, chăm lo ta, ôm ấp ta, ra vào để bảo vệ cho ta, muốn đáp trả ơn huệ ấy, chỉ biết như bầu trời lồng lộng đến vô cùng”.

Từ những câu thơ trên, chúng ta thấy rằng chữ "cù lao" được dùng để thể hiện sự vất vả khổ nhọc của mẹ cha đối với việc nuôi nấng con trẻ, cụ thể qua chín chữ: Sinh, Cúc, Phủ, Súc, Trưởng, Dục, Cố, Phục và Phúc. Chín chữ này trải dài xuyên suốt qua từng thời kỳ từ lúc sinh ra, khi còn bé thơ cho đến trưởng thành và ngay cả lúc trung niên.

1. Thời niên thiếu

Ở thời điểm này, sự khó nhọc của cha mẹ được thể hiện qua bốn chữ đầu tiên:
- Sinh: cha cho con sự sống, mẹ mang nặng đẻ đau, hy sinh lao khổ, "khi con cất tiếng chào đời, mẹ cười lung linh khoé mắt".
- Cúc: mẹ cha nâng niu, bồng ẳm, chẳng dám rời tay "nuôi con chẳng quản chi thân, bên ước mẹ nằm bên ráo con lăn"
- Phủ: mẹ cha ôm ấp, vỗ về, trìu mến, thương yêu con trẻ vô bờ.
- Súc: cho bú mớm, đút cơm: "miệng nhai cơm búng, lưỡi lừa cá xương", “Nhớ ơn chín chữ cù lao, ba năm nhũ bộ biết bao nhiêu tình”.

2. Giai đoạn trưởng thành

Thời điểm này, con đã bắt đầu khôn lớn, cha mẹ không còn tất bật trong việc ẵm bồng, cho con bú mớm, nhưng sự dụng tâm lao nhọc của cha mẹ không vì thể mà giảm sút, trái lại, càng lắm nỗi ưu tư, trăn trở. Con chập chững vào đời, chưa biết phân biệt tốt xấu, chưa hoàn thiện ý thức về các mối quan hệ và môi trường xung quanh, nên cha mẹ lại phải theo sát con không rời. Giai đoạn này được diễn tả qua ba chữ: Trưởng, Dục, và Cố.

- Trưởng: nuôi lớn. Người xưa bảo: "lên non mới biết non cao, nuôi con mới biết công lao mẫu từ", cha mẹ rất đỗi nhọc nhằn nuôi con khôn lớn. Trẻ con hay ốm đau, bệnh hoạn, mẹ cha đôi lúc "năm canh trường thức đủ năm canh" để dỗ dành, chăm sóc.
- Dục: là dạy dỗ. Cha mẹ là người thầy đầu tiên dạy cho con những tiếng nói đầu đời, dìu con những bước đầu chập chững, chỉ cho con biết điều hay lẽ phải, tìm thầy lành bạn tốt để giúp con hoàn thiện nhân cách và đạo đức.
- Cố: là trông nom, đoái hoài. Cha mẹ luôn quan tâm, nhớ nghĩ và dõi theo để chăm lo cho con không rời.

3. Giai đoạn trung niên

Cha mẹ lo cho con từ khi tấm bé, đến lúc trưởng thành lại lo dựng vợ gả chồng. Nhưng cho dù con cái đã yên bề gia thất, mẹ cha vẫn chẳng thể yên lòng, luôn dõi theo con, nếu con hạnh phúc cha mẹ vui mừng, khi con gặp điều thiếu may mắn, cha mẹ lại buồn khổ, ưu tư. Đến khi có cháu, lại giúp con lo cho cháu. Quả là: "mẹ già hơn trăm tuổi, còn thương con tám mươi".
Sự lo lắng của cha mẹ đối với con ở giai đoạn này thể hiện qua hai đức tính "Phục" và "Phúc".

- Phục: là ấp yêu, che chở cho con. Dù con có hư cha mẹ cũng không từ bỏ mà cố công giúp con khắc phục lỗi lầm.
- Phúc: là bảo bọc, bao dung. Cha mẹ luôn là chỗ dựa vững chắc cho con trong mọi tình huống của cuộc đời. Đặc biệt, khi con gặp cảnh trái ý nghịch lòng, luôn quay về tìm sự an ủi, chân thành trong vòng tay cha mẹ:

"Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi trọn một đời lòng mẹ vẫn theo con".

Như vậy, chín chữ cù lao trải dài trong ba giai đoạn của một đời người đã lột tả được phần nào sự khó khăn vất vả và ân đức sinh thành dưỡng dục của cha mẹ đối với con cái như kinh Báo Đáp Thâm Ân Cha Mẹ đã mô tả: Ba năm nhũ bộ, chín tháng cưu mang, không ngớt lo toan, quên ăn bỏ ngủ; ấm no đầy đủ, cậy có công cha, chẳng quản yếu già, sinh nhai lam lũ, quyết cùng hoàn vũ phấn đấu nuôi con, giáo dục vuông tròn…"

Người xưa có câu:

“Đội ơn chín chữ cù lao
Sinh thành kể mấy công lao cho vừa.”

Hay:

"Đi khắp thế gian không ai tốt bằng mẹ
gánh nặng cuộc đời, không ai khổ bằng cha”

"Nước biển mênh mông không đong đầy tình mẹ
Mây trời lồng lộng không phủ kín công cha".

Vậy đó, cha mẹ nuôi con không bao giờ kể cũng chẳng mong con đền đáp, cha mẹ luôn "cho đi mà không nhận lại bao giờ", tuy nhiên con đối với cha mẹ lại không được như vậy, nên mới có câu "muôn đời nước mắt chảy xuôi":

"Cha mẹ thương con như biển hồ lai láng
Con nuôi cha mẹ tính tháng tính ngày".

Thế nhưng, trên góc nhìn nhân quả nghiệp báo thì:

“Nếu mình hiếu đạo mẹ cha
Thì con cũng hiếu với ta khác gì
Nếu mình ăn ở bất nghì
Đừng mong con hiếu làm gì uổng công!”

Trong thời đại ngày nay, khi xã hội ngày một phát triển, đời sống vật chất được nâng cao, con người rất dễ lãng quên những giá trị tinh thần. Do vậy, lễ hội Vu Lan báo hiếu hằng năm đã trở thành nhu cầu tâm linh thiết yếu và có sức cuốn hút, lan toả rộng lớn, đem lại những tác động tích cực trong giáo dục đạo đức và nhân cách của con người.

Từ góc độ nhân sinh, Phật giáo khuyên con người biết "tri ân – báo ân" và giữ gìn năm giới cấm (không sát sinh, không trộm cắp, không tà dâm, không vọng ngữ, không uống rượu), là yếu điểm góp phần yên vui gia đạo và hưng thạnh đất nước. Giá trị đích thực của một con người, không nằm ở việc ta có thành công trên thương trường hoặc chiến trường, học đường hay không mà chính ở chỗ ta thể hiện đúng mực thái độ và lòng chân thành của mình đối với việc tiếp nối và duy trì những truyền thống tốt đẹp của cha ông. Cũng vậy, giá trị đích thực của chữ "Hiếu" không phải được thể hiện trên những hình thức phô trương hay sự phục tùng vô điều kiện, mà phải được xuất phát từ tấm lòng thành và được thể hiện qua những hành động thiết thực cụ thể. Giá trị của ngày lễ Vu lan, như vậy, càng thêm ý nghĩa và đậm đà bản sắc người con biết kính yêu các bậc sanh thành.

[dieuquang]

THƯ GỞI CHO NHỮNG NGƯỜI CON

Nếu một mai thấy cha già mẹ yếu
Hãy thương yêu và thấu hiểu song thân.
Những lúc ăn mẹ thường hay vung vãi
Hay tự cha không mặc được áo quần.

Hãy nhẫn nại nhớ lại thời thơ ấu
Mẹ đã chăm lo tã, áo, bế,bồng.
Bón cho con từng miếng ăn, hớp sữa
Cho con nằm trong nệm ấm chăn bông.

Cũng có lúc con thường hay trách móc
Chuyện nhỏ thôi mà mẹ nói trăm lần.
Xưa kia bên nôi giờ con sắp ngủ,
Chuyện thần tiên mẹ kể mãi không ngưng..



Có lúc cha già không muốn tắm
Đừng giận cha và la mắng nặng lời.
Ngày con nhỏ,con vẫn thường sợ nước
Từng van xin “đừng bắt tắm, mẹ ơi !”

Những lúc cha không quen xài máy móc
Chỉ cho cha những hướng dẫn ban đầu.
Cha đã dạy cho con trăm nghìn thứ
Có khi nào cha trách móc con dâu?

Một ngày nọ khi mẹ cha lú lẫn
Khiến cho con mất hứng thú chuyện trò
Nếu không phải là niềm vui đối thoại
Xin đến gần và hãy lắng nghe cha.



Có những lúc mẹ không buồn cầm đũa
Đừng ép thêm già có lúc biếng ăn
Con cần biết lúc nào cha thấy đói
Lúc nào cha thấy mệt muốn đi nằm

Khi già yếu phải nương nhờ gậy chống
Xin nhờ con đỡ cha lấy một tay.
Hãy nhớ lại ngày con đi chập chững
Mẹ dìu con đi những bước đầu ngày.

Một ngày kia cha mẹ già chán sống
Thì con ơi đừng giận dữ làm gì !
Rồi mai này đến phiên,con sẽ hiểu
Ở tuổi này sống nữa để làm chi?



Dù mẹ cha cũng có khi lầm lỗi
Nhưng suốt đời đã làm tốt cho con
Muốn cho con được nên người xứng đáng
Thì giờ đây con cũng chẳng nên buồn.

Con tức giận có khi còn xấu hổ
Vì mẹ cha giờ ăn đậu ở nhờ
Xin hãy hiểu và mong con nhớ lại
Những ngày xưa khi con tuổi ấu thơ.



Hãy gíup mẹ những bước dài mệt mỏi
Để người vui đi hết chặng đường đời.
Với tình yêu và cuộc đời phẩm giá
Vẫn yêu con như biển rộng song dài.

Luôn có con,trong cuộc đời
Yêu con,Cha-Mẹ có mấy lời cho con.

[dieuquang]

MỜI BÀ CON XEM VÀI ẢNH TỰ TẠO