XUÂN TRONG PHẬT GIÁO

[dieuquang]

Nói đến Xuân thì rất nhiều ngòi bút của văn sĩ, thi sĩ, nhạc sĩ đã bay bướm, tưới tẩm cảm hứng của mình dưới nhiều hình thức khác nhau.
Cuộc đời nằm trong quy luật “sinh trụ hoại diệt”, thử xem mùa xuân có nằm trong quy luật này hay không ? Tất cả sự vật đều giả tạm cho nên khi nhìn vào bản chất sự việc bằng con mắt trí tuệ, Thiền sư Huyền Quang đã nói :
Xuân đến trăm hoa đua nở,
Một thời hương sắc khác chi nhau,
Vào thu tan tác ngàn cánh hoa rơi,
Cúc dậu trong hiên vẫn đượm màu.

Trong quy luật sinh diệt này người ta còn nhận ra cái không sinh diệt “đó là Phật pháp bất ly thế gian”. Mùa xuân ở những ngày cuối năm, thật sự bận rộn, lo toan đủ mọi thứ đưa tới tốn kém và lãng phí thật sự rất nhiều. Mùa xuân trong đạo Phật là mùa xuân An Lạc, một sức khỏe tốt thì bất cứ mùa nào trong năm: Xuân, Hạ, Thu, Đông cũng đều là mùa Xuân. Để được như vậy xây dựng mùa xuân từ tâm xuân, vì tâm làm chủ.
Vua Trần Thái Tông là vua đầu đời Trần cũng là người nhận được giáo lý nhà Phật qua bài thơ:
Mới tới cửa ngoài nghe tiếng hét,
Tỉnh giấc hôn trầm lũ cháu con,
Một tiếng sấm xuân vừa chấn động,
Khắp nơi cây cối nẩy mầm xuân.

Theo vua Trần Thái Tông thì tiếng hét của Tổ là tiếng sấm xuân mà tất cả những hoa trái của sự giác được biểu lộ ra sau, khi những hôn trầm tan biến. Tiếng sấm cũng như tiếng hét có sức công phá hủy diệt để mùa xuân trở về: Mùa xuân của an lạc, của giác ngộ. Ngoài ra còn thấy Phật Hoàng Trần Nhân Tông nổi tiếng với bài thơ “Cư Trần Lạc Đạo Phú”:
Cư trần lạc đạo thả trùy duyên
Cơ tắc xan hề khốn tắc miên
Gia trung hữu bảo hưu tầm mịch
Đối kính vô tâm mạc vấn thiền
dịch là:
Trong đời vui đạo hãy tùy duyên
Ðói đến thì ăn mệt ngủ liền
Nơi mình sẵn ngọc đâu tìm nữa
Trước cảnh vô tâm chớ hỏi Thiền.

Sau khi xuất gia Phật Hoàng Trần Nhân Tông nhìn mùa xuân trôi qua một cách bình thản thông qua bài thơ Vãn Xuân:
Niên thiếu hà tằng liễu sắc không
Nhất xuân tâm sự bách hoa trung
Như kim khám phá Ðông hoàng diện
Thiền tọa bồ đoàn khán thụy hồng.

Phật Hoàng luôn kêu gọi mọi người không nên bỏ phí ngày xuân phải làm việc cho đạo cũng là cho đời. Ngài đã mở đầu buổi đại hội tham thiền ở chùa Sùng Nghiêm núi Chí Linh bằng một bài thơ:
Thân như hô hấp tụ trung khí
Thế tự phong hành lĩnh ngoại vân
Đỗ quyên đề đoạn nguyệt như trú
Bất thị tâm thường không quá xuân

Cái chân như hiện ra trong muôn vật, như là ý thơ của Sư Thiền lão:
Thủy trúc hoàng hoa phi ngoại cảnh,
Bạch vân minh nguyệt lộ toàn chân.

Cái chân như “Xuân cùng muôn vật” đã trở thành cảm hứng nhiều Thiền sư đời Lý, Thiền sư Mãn Giác đã nổi tiếng với bài “Cáo tật thị chúng” :
Xuân khứ bách hoa lạc,
Xuân đáo bách hoa khai
Sự trục nhãn tiền quá
Lão tòng đầu thượng lai
Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận
Đình tiền tạc dạ nhất chi mai

Ngoài ra còn nhiều nhà thơ nói về trúc và mai để chỉ mùa xuân. “Trúc” đại diện cho người đàn ông mạnh dạn và quân tử, còn “mai” biểu hiện cho người nữ mảnh mai dịu dàng, dễ thương.
Nhà sư Chân Không đã có câu kệ mang ý của bài thơ Mãn Giác:
Xuân lai, xuân khứ, nghi xuân tận,
“Hoa lạc, hoa khai” chỉ thi xuân.
Như vậy chân như có gốc ở tâm “Tâm là Như Lai Tạng”, các pháp có tính bắt nguồn từ tâm, nhưng theo cách trình bày của các Thiền sư thời Lý thì nó ẩn trong muôn vật hay nói theo ngôn ngữ hiện nay là nó đã khai thác hóa.
Xuân trong thiền môn gọi là không môn, là không có cửa được phản ảnh qua bài:
Xuân nương du thảo địa,
Hạ hưởng lạc hạ kỳ,
Thu ẩm hoàn hoan tửu,
Đông ngâm bạch thu thi,
Hoặc:
Xuân đến, xuân đi, xuân tàn
Hoa tàn hoa nở vẫn là xuân.

Từ quan niệm hết thảy pháp tánh bắt nguồn từ tâm, để miêu tả cái bản thể đó nhà sư Trường Nguyên đã có bài kệ:
Tài quang tại trần. Thường ly quang trần
Tâm phú trừng triệt. Dữ vật vô thân
Thể ư tự nhiên. Ưng vật vô ngôn
Tông thượng nhi nghi. Đào dã nhân luân
Đinh độc vạn vật. Dữ vật vi xuân
Tác vũ thiết nữ. Đã cổ mộc nhân.

Ngoài ra, Phật pháp bất ly thế gian vì tâm tức Phật, Phật tức tâm là tâm thanh tịnh không phải từ trên rơi xuống, không phải từ dưới đất sanh lên mà tâm không bị xáo trộn, vì vậy;
Trông hoa lại nhớ đến người
Trông thấy hoa cũ biết giờ nào nguôi.

Trên hành tinh này có sự xoay vần vì không biết, không thấy cho nên không có khái niệm không gian và thời gian do đó quan niệm hưởng xuân của từng người, từng lớp đều khác nhau.
Chơn thường còn nằm trong vô thường “Chúa Xuân nay đã thành quen mặt, hoặc vì hấp dẫn hoặc bị lôi cuốn nên “Nệm cỏ ngồi yên ngắm nụ hồng”, ngồi mà được “yên” là được định mặc cho hoa rơi, hoa nở, hoa rụng, hoa tàn, còn nữa tất cả phải theo quy luật “chân không diệu hữu”,
Vì hiểu như vậy, biết như vậy nên phải cố gắng vượt qua tất cả niềm đau để có an lạc trong bất cứ mùa nào cũng như mùa xuân. Xuân còn là sức sống mãnh liệt của con người, từng giai cấp từng thế hệ. Trong khi hưởng xuân an lạc, nên nghĩ đến những người bất hạnh chung quanh .
Mùa Xuân Di Lặc hàm ý cung nghinh một năm mới đầy may mắn dưới nhiều hình thức, thắp sáng bình an cho mọi người ngay bây giờ và hiện tại.

( suu tam )