PPS NHẠC> NHẠC MÙA THU & NHẠC KHÁC

[dieuquang]

MỜI NGHE XEM * CON CÒ * QUA PPSX. THƠ CHẾ LAN VIÊN.


  DQ- CON CÒ.ppsx (Kích cỡ: 5 MB / Tải về: 379)

CON CÒ - Thơ Chế Lan Viên

Bài thơ "Con cò" được sáng tác năm 1962, in trong tập thơ "Hoa ngày thường - Chim báo bão"(1967) của Chế Lan Viên. Viết "Con cò" nhà thơ qua cánh cò thể hiện được tấm lòng yêu thương và những mong ước của người mẹ với đứa con còn bé thơ.

I
Con còn bế trên tay
Con chưa biết con cò
Nhưng trong lời mẹ hát
Có cánh cò đang bay:
"Con cò bay la
Con cò bay lả
Con cò Cổng Phủ
Con cò Đồng Đăng..."
Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn
Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ
"Con cò ăn đêm
Con cò xa tổ
Cò gặp cành mềm
Cò sợ xáo măng..."
Ngủ yên, ngủ yên, cò ơi, chớ sợ
Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng
Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân
Con chưa biết con cò con vạc
Con chưa biết những cành mềm mẹ hát
Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân

II
Ngủ yên, ngủ yên, ngủ yên
Cho cò trắng đến làm quen
Cò đứng ở quanh nôi
Rồi cò vào trong tổ
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ
Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi
Mai khôn lớn, con theo cò đi học
Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân
Lớn lên, lớn lên, lớn lên...
Con làm gì?
Con làm thi sĩ
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà
Và trong hơi mát câu văn

III
Dù ở gần con
Dù ở xa con
Lên rừng xuống bể
Cò sẽ tìm con
Cò mãi yêu con
Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con
À ơi!
Một con cò thôi
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
Vỗ cánh qua nôi
Ngủ đi, ngủ đi!
Cho cánh cò, cánh vạc
Cho cả sắc trời
Đến hát
Quanh nôi.

Qua lời ru của mẹ trên trang thơ, con cò bắt đầu đến với tuổi thơ diệu kì của đứa trẻ. Dịu dàng, êm ái, người mẹ bắt đầu thủ thỉ, tâm tình với niềm yêu thương tha thiết:

Con còn bế trên tay
Con chưa biết con cò
Nhưng trong lời mẹ hát
Có cánh cò đang bay

Rất tự nhiên, mẹ thấy con vẫn còn bé bỏng lắm, vẫn còn phải bế trên tay mẹ. Con đã biết cánh cò trắng là gì đâu, con đã biết cuộc đời xung quanh là gì đâu, con chỉ đón nhận cuộc đời một cách vô thức. Vô thức thôi nhưng dường như đứa trẻ đã cảm nhận được cánh cò trắng đang bay đến bên mình, đã nghe thấy âm điệu ngọt ngào trong trẻo của lời ru. Em chưa hiểu tình mẹ, nhưng mơ hồ, em đã thấy bên em một sự che chở, vỗ về thiêng liêng, một tình yêu thương êm đềm, trìu mến. Và cánh cò bắt đầu chao lượn dập dìu trong lời hát ru con:
“Con cò bay la
Con cò bay lả
Con cò cổng phủ
Con cò Đồng Đăng…"
Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn
Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ.
"Con cò ăn đêm
Con cò xa tổ,
Cò gặp cành mềm
Cò sợ xáo măng…"
Ngủ yên! Ngủ yên! Cò ơi, chớ sợ!
Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng!
Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân,
Con chưa biết con cò, con vạc.
Con chưa biết những cành mềm mẹ hát,
Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân.

Nơi thanh bình và yên ả có cánh cò, có những hình ảnh rất đẹp đã đi vào tiềm thức không biết bao thế hệ con người. Ở đó, ta vẫn nghe được tiếng cuộc đời vất vả, nhọc nhằn của người nông dân và đặc biệt là những người phụ nữ, những người chị, người mẹ Việt Nam, tiếng ru con yêu thương tha thiết. Những cánh cò kia sẵn sàng hi sinh vì con, dù sa cơ, dù chết cũng xin được “xáo nước trong” để khỏi mang tiếng xấu cho Con. Dẫu rằng dó là lời hát ru, lời ca dao cách tân trong thơ hiên đại, cánh cò vẫn mang theo cả nỗi buồn, niềm vui hòa lẫn, khiến phải nghĩ suy. Người mẹ ru con trong vất vả, nhọc nhằn càng gieo thêm đắng cay.Dù người mẹ biết con mình còn quá bé bỏng trước cuộc đời nhưng mẹ muốn hát cho con nghe để con hình thành tình yêu thương đối với những gì thuộc về quê hương, đất nước; hiểu được tình thương bao la mà mẹ dành cho con. Bên cạnh đó, mẹ muốn con hãy yên tâm trước cuộc đời, vì đã có mẹ chở che trong câu: "cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng". Câu thơ khiến ta cảm động trước tình mẹ bao la, sâu sắc, vỗ về, chở che ta từ khi còn tấm bé. Để rồi, khi ta từng bước trưởng thành, vẫn có mẹ bên cạnh sẻ chia:

Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên!
Cho cò trắng đến làm quen,
Cò đứng ở quanh nôi
Rồi cò vào trong tổ.
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ,
Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi.
Mai khôn lớn con theo cò đi học
Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân.
Lớn lên, lớn lên, lớn lên…
Con làm gì?
Con làm thi sĩ!
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà
Và trong hơi mát câu văn…

Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên!
Cho cò trắng đến làm quen,
Cò đứng ở quanh nôi
Rồi cò vào trong tổ.
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ,
Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi.

Là mối tương quan mật thiết giữa cò với con trẻ trong suốt thời thơ ấu. Cò "đứng ở quanh nôi", rồi cò "vào trong tổ"; con có ngủ thì cò mới ngủ. Hình ảnh cò tới đây không còn là hình ảnh con cò giản dị nữa, mà đã ẩn dụ cho hình tượng người mẹ chăm sóc, vỗ về, ấp iu cho con từng miếng ăn, giấc ngủ.
Mai khôn lớn con theo cò đi học,
Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân.

Đó là sự đồng hành của người mẹ với con mình trong thời niên thiếu. Buổi ban đầu chập chững bước vào cuộc đời, đứa trẻ cần lắm đôi tay dìu dắt của mẹ. Nhưng, mẹ sẽ không dìu dắt con mãi mãi, mà theo năm tháng, mẹ tập cho con tự bước đi trên đôi chân chính mình. Ban đầu, thì cò dắt con đi học. Nhưng dần dà, cánh trắng cò chỉ bay theo gót chân con. Khi con đến giai đoạn niên thiếu, tình thương của mẹ dành cho con đã có cách thể hiện khác. Mẹ không còn nâng niu con nữa, mà chỉ đồng hành bên con, dõi theo mỗi bước chân con. Mẹ muốn con tự đi trong cuộc đời bằng đôi chân của chính mình. Vì chỉ có thế, bước chân con mới vững vàng, không sợ vấp ngã.

Lớn lên, lớn lên, lớn lên…
Con làm gì?
Con làm thi sĩ
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà
Và trong hơi mát câu văn

Cho dù lúc trưởng thành con có làm bất cứ nghề nghiệp gì, thì hình ảnh mẹ luôn là nguồn cảm xúc dạt dào, là chất xúc tác giúp con thành công hơn trên bước đường công danh sự nghiệp. Hình ảnh thân thương của mẹ trở nên ý nghĩa lớn lao với cuộc đời mỗi người.

Dù ở gần con,
Dù ở xa con,
Lên rừng, xuống bể
Cò sẽ tìm con,
Cò mãi yêu con.
Con dù lớn, vẫn là con của mẹ,
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con.

Phải chăng đây cũng chính là lời tự sự của tất cả những người mẹ có con cái đã trưởng thành, có khung trời và lối đi riêng? Cho dù bất cứ nơi đâu, bất cứ hoàn cảnh nào, mẹ vẫn dang rộng vòng tay yêu thương, vẫn là bến bờ là điểm tựa cho con bởi: "con dù lớn vẫn là con của mẹ". Thế nên: "đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con". Có biết bao nhiêu tình cảm trên đời, nhưng có tình nào bao la, sâu sắc và vô tận như tình mẹ dành cho ta. Tình mẹ là thế, bao la, lời ru của mẹ là thế, êm đềm, tha thiết, suốt đời con được hưởng, suốt đời con tìm thấy, nhưng chắc gì con đã thấu hiểu. Cả cuộc đời mẹ đã gửi vào trong đó tất cả tình cảm, tất cả sự chở che, tất cả tình yêu thương êm đềm tha thiết:

Ta đi trọn kiếp con người
Cũng không đi hết mấy lợi mẹ ru.




Là NGƯỜI NHÀ QUÊ hình ảnh ăn sâu từ thuở ấu thơ phải chăng là phải chăng là con cò trắng trên đám ruộng xanh rờn.

Một câu đố có vần, có điệu, có hình ảnh đẹp xoáy vào đầu óc trẻ thơ:

Một đàn cò trắng phau phau
Ăn no tắm mát rủ nhau đi nằm

Khó đoán thực. Phải chăng là những ngón tay của bé thơ sau khi ăn no, tắm mát và chuẩn bị giấc ngủ?

Nhà nghiên cứu Vũ Ngọc Phan đã nhận xét trong Tục ngữ, Ca dao, Dân ca Việt Nam: "Trong ca dao dân ca Việt Nam có rất nhiều bài nói tới con cò. Những câu ca dao hay của ta và có lẽ cũng rất cổ của ta hầu hết mở đầu bằng con cò: 'con cò bay lả bay la, con cò bay bổng bay cao, con cò lặn lội, con cò trắng bạch như vôi, con cò vàng, con cò kỳ, con cò quăm...'
Tại sao trong khi hát, người ta lại hay nói nhiều tới loại chim ấy mà không nói tới loại chim khác? Trong các loài chim kiếm ăn ở đồng ruộng chỉ có con cò thường gần người nông dân hơn cả".
Tác giả biện minh cho nhận xét của mình rằng con trâu là bạn thân của dân quê nhưng dù sao hình ảnh con trâu vẫn gắn liền với thực tế nặng nề, khó nhọc nên lúc có nhu cầu thư giãn, bay bổng, người ta luôn nghĩ tới con cò.

Còn một lý do khác , con cò gắn liền với người mẹ quê. Chính lời ru đã nhập tâm bóng dáng mẹ hiền qua hình ảnh con cò
Ngay lúc còn nằm trong nôi, trước khi thấy cánh chim trắng, lông mượt mà, mình thon thon, cổ cao chân dài, đầu có lông đốm vàng, từng đàn từ lũy trẻ xanh, từ miếu đầu làng nhẹ nhàng đập cánh bay ra đồng lúa, nhiều khi trong giấc ngủ ấm êm bỗng giật mình thức giấc, trẻ thơ khóc mếu đòi vú mẹ, đã một cách vô thức ghi lại hình ảnh con cò qua lời dỗ dành:

Cái cò là cái cò con
Mẹ nó yêu nó, nó còn làm thơ.

Thế rồi hình ảnh cực đẹp của cánh cò chập chờn trong giấc mộng tuổi thơ khi thì "trắng bạc như vôi", lúc thì đổi thành màu "vàng" và khi thì "đỗ cọc cầu ao" và lúc thì "bay lả bay la".
Cánh cò tiếp tục bay khắp nơi ngoài trời và trong trí non nớt của tuổi thơ với cánh đập nhịp nhàng, ru bé vào giấc ngủ trong vòng tay mẹ hiền theo điệu dân ca:

Con cò (cò) bay lả (lả) bay la
Bay qua (qua) cửa phủ
Bay vào (vào) Đồng Đăng
Tình tính tang, tang tình tình
Dân làng rằng, dân làng ơi!

Rồi hình ảnh con cò dần dần cụ thể hơn nữa. Cánh cò dỗ giấc ngủ trẻ thơ trở thành vòng tay mẹ, lòng cò "lặn lội bờ sông" vì chồng con trở thành lòng mẹ và cứ thế khắc sâu, khắc sâu mãi trong tâm trí chúng ta:

Con cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non
Nàng về nuôi cái cùng con
Để anh đi trẩy nước non Cao Bằng.

Công việc vô cùng nặng nhọc vì mẹ chỉ có tấâm lòng son nhưng tay trắng, một thân một mình nên đành dãi dầu sương gió, bôn ba khắp đông tây vì đàn con:

Con cò bay lả bay la
Bay từ cửa miếu bay ra cánh đồng
Cha mẹ sinh đẻ tay không
Cho nên bay khắp tây đông kiếm mồi
Trước là nuôi cái thân tôi
Sau nuôi đàn trẻ nuôi đời cò con

Vất vả bản thân không sờn lòng mẹ và ngay cả dù gặp nguy hiểm con cò vẫn nghĩ tới hạnh phúc của bầy con còn trứng nước:

Con cò mà đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao
Ông ơi ông vớt tôi vào
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng
Có xáo thì xáo nước trong
Chớ xáo nước đục đau lòng cò con


Cò lặn lội, có khác gì mẹ hiền vất vả gieo neo từng giây trong cuộc sống nuôi con tới ngày lớn khôn:

Cái cò là cái cò con
Mẹ đi xúc tép để con ở nhà
Mẹ đến chỗ cánh đồng xa
Mẹ sà chân xuống phải mà con lươn

Lúc trẻ thơ ngu ngơ tập nói, tập ca là lúc chúng dễ dàng liên tưởng tới con cò, con vạc, những loài chim quen thuộc từ tấm bé:

Con cò, con vạc, con nông
Ba con cùng béo nấu đông con nào?

Loài chim được nhân cách hóa và có thể trò chuyện với trẻ thơ:

Cái cò, cái vạc, cái nông
Sao mày giẫm lúa ruộng ông, hỡi cò?
-Không, không, tôi đứng trên bờ
Mẹ con nhà nó đổ ngờ cho tôi
Chẳng tin thì ông đi đôi
Mẹ con nhà nó còn ngồi ở kia.

Thế giới hẹp hòi của trẻ thơ nới rộng ra và hình ảnh con cò gắn liền với những câu ru em trữ tình ngộ nghĩnh:

Con cò lặn lội bờ ao
Hỡi cô yếm đào lấy chú tôi chăng?
Chú tôi hay tửu hay tăm
Hay nước chè đặc hay nằm ngủ trưa
Ngày thì những muốn ngày mưa
Đêm thì lại muốn cho thừa trống canh

hoặc:

Cái cò là cái cò quăm
Mày hay đánh vợ, mày nằm với ai?
Có đánh thì đánh sớm mai
Chớ đánh chập tối, chẳng ai cho nằm!

hay:

Con cò lặn lội bờ ao
Ăn sung thì chất ăn đào thì chua
Ngày ngày ra đứng cổng chùa
Trông lên Hà nội thây vua đúc tiền
Ruộng tư điền không ai cày cấy
Liệu cô mình có cấy được chăng?
Mười hai cửa biển anh đã đóng đăng
Cửa nào lắm cá anh quăng chài vào.

Loài chim thân thương có màu trắng trinh bạch ấy vỗ cánh theo nhịp tim, trong khát vọng thanh xuân mỗi người và đến khi bước vào lãnh vực tình yêu thường dùng con cò để mở đầu tâm sự với kẻ tình chung:

Một đàn cò trắng bay quanh
Cho loan nhớ phượng cho mình nhớ ta
Mình nhớ ta như cà nhớ muối
Ta nhớ mình như cuội nhớ trăng!

và hay hơn rõ hơn:

CON DÙ LỚN VẪN LÀ CON CỦA MẸ
ĐI HẾT ĐỜI LÒNG MẸ VẪN THEO CON